Sztolnie w Rudkach - dziedzictwo przeszłości warte zachowania

Strona główna » Aktualności » Sztolnie w Rudkach - dziedzictwo przeszłości warte zachowania

wielkość tekstu: A | A | A

Rudki w Gminie Nowa Słupia mogłyby stanowić nową atrakcję turystyczną regionu. To tu są pozostałości wyrobisk po kopalni pirytu „Staszic”. Kopalnia ta była w miejscu, gdzie znajdowała się najstarsza znana, podziemna kopalnia rud na ziemiach polskich. Tu także istniała jedyna poza rejonem Sudetów polska kopalnia rud uranu. Dla historii górnictwa i hutnictwa Gór Świętokrzyskich, miejsce to ma szczególne znaczenie. Jego potencjał, oparty zarówno na tradycjach historycznych, jak i zachowanych reliktach dawnego górnictwa, nie jest obecnie wykorzystany. Takie wnioski zostały przedstawione w trakcie XLIV Ogólnopolskiego Zjazdu Przewodników Świętokrzyskich w Rudkach.

Odkrycie sztolni w Rudkach

Z czasów współczesnej eksploatacji kopalni pirytów „Staszic” w Rudkach (1922-71) pozostały tylko nikłe ślady górniczej świetności. Jednak ostatnie lata przyniosły interesujące odkrycia oraz zainteresowanie badaczy i lokalnych środowisk przeszłością górniczą Rudek. Jednym z ciekawszych odkryć dokonanych ostatnio na tym terenie było znalezienie w 2013 r. otworu wejściowego do fragmentu chodnika górniczego. Odkrycia dokonała Iwona Tucznio, speleolog z Klubu Wysokogórskiego - KW Kraków. W tym samym roku członkowie Stowarzyszenia Speleoklub Beskidzki oraz Speleoklubu Świętokrzyskiego dokonali eksploracji obiektu i udokumentowali jego stan. W grudniu 2014 r. rozpoczęto skaning laserowy (Terrestial Laser Scanning) zachowanej sztolni i jej otoczenia, a w styczniu roku 2015 powstał film w technologii 3D. Miał on premierę w Gminnym Ośrodku Kultury w Rudkach podczas XLIV Ogólnopolskiego Zjazdu Przewodników Świętokrzyskich. Pomysł na realizację filmu powstał na podstawie projektu dokumentowania nieczynnych i zanikających obiektów górniczych w Polsce. Realizuje go zespół w składzie: dr Grzegorz Gajek z UMCS w Lublinie, geodeci z firmy Geocartis Mariusz Adamczak, Łukasz Przedpełski (montaż filmu) oraz speleolog Artur Komorowski.

Terrestial Laser Scanning 3D w sztolni w Rudkach

Terrestial Laser Scanning (Naziemny Skaning Laserowy) to innowacyjna technologia pozyskiwania informacji o kształcie obiektu, wykonywana przez naziemne skanery 3D. Urządzenie gromadzi dane pomiarowe w przestrzeni 3D za pomocą pulsującej z bardzo dużą częstotliwością wiązki lasera. Zgromadzone w ten sposób („odbite” od obiektu) miliony punktów otrzymują współrzędne x, y, h, tworząc tzw. chmurę punktów. Podstawowymi opracowaniami są rysunki 2D oraz modele 3D, z których można uzyskać przekroje, profile, warstwice oraz wszelkiego rodzaju mapy hipsometryczne. Technologia scanningu laserowego - dzięki swojej wszechstronności i precyzji - zyskuje coraz więcej zwolenników. Wykorzystywana jest do wszelkiego rodzaju inwentaryzacji i ekspertyz, rekonstrukcji, animacji czy filmów. Przykład takiego właśnie filmowego zapisu 3D z wnętrza zachowanego chodnika górniczego w Rudkach mogli zobaczyć uczestniczy XLIV Ogólnopolskiego Zjazdu Przewodników Świętokrzyskich. Film ten z punktu widzenia zagospodarowania tego terenu w przyszłości – może okazać się bardzo pomocny.

Działania na rzecz zachowania pozostałości dawnego górnictwa w Rudkach

Choć współczesna eksploatacja złoża rud rozpoczęła się w Rudkach w 1922 r., a zakończyła w 1971, to jednak początki wydobycia datowane są na I-III w n.e.!!! Dowodem na to są znaleziska denarów rzymskich i starych zrobów datowanych na ten właśnie okres. Obiekt ten stanowi unikatowy pomnik historii starożytnego górnictwa z najstarszą, nieczynną kopalnią rud na ziemiach polskich. Tematyka starożytnego górnictwa i hutnictwa była na wspomnianym wyżej zjeździe poruszana dość szeroko. Mówili o niej: Marcin Marciniewski z Zespołu Hutnia w referacie „Ruda żelaza w rekonstrukcji i badaniach archeologicznych starożytnego hutnictwa świętokrzyskiego” oraz Jacek Grzybała, opowiadający o wydobyciu rud uranu w Rudkach. Artur Komorowski, podczas prezentacji „Pozostałości robót górniczych w Rudkach oraz ich wartości w świetle badań i pomiarów TLS”, podkreślił potrzebę ochrony istniejących obiektów podziemnych oraz ich rangę dla rozwoju turystyki w regionie. Interesujący komentarz do wystąpień dodał także Henryk Gąsior, były pracownik Zakładów Urządzeń Chemicznych „Metalchem”, które zajmowały część terenu oraz budynki po dawnej kopalni „Staszic”. Jest on autorem interesującej książki „Historia Kopalni Pirytu Staszic w Rudkach 1922-1971”. Drugiego dnia zjazdu odbyła się sesja terenowa, podczas której jego uczestnicy zwiedzili m.in. zachowany fragment dawnej sztolni kopalni „Staszic” oraz pobliskie stanowiska bogate w rudy żelaza, o których wyczerpująco opowiadał Marcin Marciniewski z Zespołu Hutnia. Podsumowując, należy wspomnieć o wystąpieniu Piotra Sepioło, dyrektora Gminnego Ośrodka Kultury w Rudkach. Poinformował on o planach założenia Towarzystwa Przyjaciół Rudek. Plany zostały wprowadzone i już urzeczywistnione 12 lutego 2015 r. w Gminnym Ośrodku Kultury, gdzie odbyło się spotkanie założycielskie Towarzystwa. Powołanie tego lokalnego lobby z pewnością ożywi działania zmierzające do utrwalania, promowania i ochrony cennych walorów tutejszego dziedzictwa materialnego i kulturowego.

Autorzy : Artur Komorowski, Stanisław Krupa, dr Grzegorz Gajek

Autorzy tekstu to miłośnicy dawnych tradycji górniczych i doświadczeni eksploratorzy obiektów postindustrialnych. Ich działania ukierunkowane są na upowszechnianie wiedzy o dawnym górnictwie.

Artur Komorowski - Speleolog i niezależny badacz dziejów górnictwa (członek Klubu Wysokogórskiego - KW Kraków, Stowarzyszenia Speleoklub Beskidzki). Nominowany w 2010 r. przez National Geographic do nagrody „Traveler”

Stanisław Krupa - Niezależny badacz dziejów górnictwa, założyciel i były kustosz Muzealnej Izby Górnictwa Kruszcowego w Miedziance Świętokrzyskiej, członek Towarzystwa Geologicznego „Spirifer”

dr Grzegorz Gajek - Pracownik Zakładu Geologii i Ochrony Litosfery, Wydział Nauk o Ziemi i Gospodarki Przestrzennej - Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, współautor projektu/koncepcji utworzenia Geoparku "Małopolski Przełom Wisły"

Fot. 1 Uczestnicy Zjazdu Przewodników Świętokrzyskich w zachowanej sztolni w Rudkach. Po prawej Henryk Gąsior, po lewej Stanisław Krupa, w tle Przewodnicy Świętokrzyscy PTTK. Fot. Artur Komorowski

Fot. 2 Dr Grzegorz Gajek z UMCS Lublin, podczas skanowania laserowego 3D sztolni w Rudkach.
Fot. Artur Komorowski

Fot. 3 Badania geodetów z firmy Geocartis na terenie dawnej Kopalni Pirytu „Staszic” w Rudkach. Na zdjęciu Mariusz Adamczak (po lewej), Łukasz Przedpełski –montażysta filmu 3D o Rudkach (po prawej).
Fot. Artur Komorowski

Fot. 4 Geodeta Mariusz Adamczak podczas pomiarów otworu sztolni.
Fot. Artur Komorowski

Fot. 5 Marcin Marciniewski z Zespołu Hutnia w referacie „Ruda żelaza w rekonstrukcji i badaniach archeologicznych starożytnego hutnictwa świętokrzyskiego”. Fot. Artur Komorowski

Fot. 6 Wystąpienie Artura Komorowskiego (pierwszy od prawej strony) nt. ochrony reliktów dawnego górnictwa w Rudkach. Obok Marcin Marciniewski i Dyrektor GOK w Rudkach - Piotr Sepioło. Fot. Stanisław Krupa

Fot. 7 Henryk Gąsior i Stanisław Krupa (niezależny badacz dziejów górnictwa), podczas dokumentowania pozostałości Kopalni Pirytu „Staszic” w Rudkach. W prawym górnym rogu zdjęcie z archiwum Henryka Gąsiora prezentujące nieistniającą wieżę wyciągowa szybu „Stanisław”. Fot. Artur Komorowski